Aziatische Boomwurger
De Aziatische boomwurger is een houtige klimplant die zich rond stammen en takken van bomen en struiken naar boven slingert. De dikke stengels knijpen de vaten in de bast van de boom af waardoor deze verzwakt en soms geheel of gedeeltelijk afsterft. In Nederland zijn nog maar enkele verwilderde exemplaren van boomwurger aangetroffen. Waakzaamheid is geboden om verdere verspreiding te voorkomen.
Hoe herken ik de Aziatische boomwurger?
Aziatische boomwurger (Celastrus orbiculatus) is eenhoutige klimplant die zich rond de stam en de takken van bomen naar boven slingert. De stengels kunnen tot drie meter per jaar groeien en tot ruim 12 meter hoog in bomen klimmen. De bladeren zijn afwisselend geplaatst en meestal eivormig. De bladrand is (stomp) gezaagd. Bij de meeste soorten wordt het blad in de herfst geel. De stengels zijn rond, kaal en grijsbruin tot bruin van kleur. De hoofdnerf van het blad heeft 3 tot 5 paarzijnerven. Beide zijden zijn grasgroen van kleur.
De Aziatische boomwurger is tweehuizig, dat wil zeggen dat er planten zijn met alleen mannelijke bloemen en planten met alleen vrouwelijke bloemen. Alleen de vrouwelijke bloemen krijgen gele tot geeloranje vruchten. De vruchten rijpen van juli tot oktober en springen dan open waarbij meerdere zaden tevoorschijn komen. De zaden zitten in een vlezige, opvallend felgekleurde, oranjerodebes. In de herfst, ook na het afvallen van het blad, blijven de bessen ze lang aan de plant zitten. De bessen worden door vogels gegeten, die de zaden na vertering uitscheiden waardoor deze verspreid worden.
Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.
Herkomst – Waar komt Boomwurger vandaan?
Aziatische boomwurger komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië en groeit daar in gemengde bossen, in bosranden en in struwelen op met gras begroeide hellingen op hoogtes tussen 400-2200 m. Door aanplant in botanische tuinen en door verkoop als sierplant is de soort in Europa, Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland terecht gekomen. In het oosten van de Verenigde Staten, Canada en in Nieuw-Zeeland wordt de soort als invasieve exoot beschouwd.
Verspreiding – Waar komt Boomwurger voor?
Boomwurger is vanwege de kleurige bessen in de nazomer en de fraaie herfstkleuren in veel landen als sierplant in de handel. In 2014 is voor het eerst in Nederland een verwilderde boomwurger aangetroffen bij Gasselte (Drenthe) en in 2015 in Abcoude (Utrecht). In 2019 is een exemplaar in het Natura-2000 gebied Lauwersmeer gevonden en verwijderd. Op basis van de jaarringen moet de plant meer dan 10 jaar oud zijn geweest. Gezien de ontoegankelijkheid van het gebied, moet deze plant via vogels zijn verspreid. Verwilderde planten zijn zeldzaam, maar de aantallen nemen toe.
Risico’s - Wat zijn de problemen?
Door de diktegroei van de Boomwurgerstengels worden de zeefvaten in de bast van de boom afgeknepen. Het transport van voedingsstoffen wordt hierdoor belemmerd waardoor de boom in zijn groei wordt geremd en verzwakt. Door het extra bladoppervlak van de Boomwurger bovenin de kroon krijgt de boom minder licht en vangt ook meer wind. Verzwakte stammen kunnen geheel of gedeeltelijk afsterven of omwaaien. Niet-klimmende stengels van de Boomwurger verspreiden zich over de bosbodem en kunnen inheemse soorten verdringen en de natuurlijke bosverjonging belemmeren.
Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?
Preventie is de meest kosteneffectieve aanpak van invasieve exoten. Dat wil zeggen dat zoveel mogelijk moet worden voorkomen dat er nieuwe verwilderde exemplaren bij komen. Particulieren worden opgeroepen om geen overtollige planten of resten van planten weg te gooien in de natuur maar deze af te voeren met het groenafval. Belangrijkste verspreidingsroute is echter via de bessen die door vogels worden gegeten en versleept.
Verwildering wordt ook in de hand gewerkt doordat er zowel mannelijke als vrouwelijke cultivars worden verhandeld waarbij wordt geadviseerd om ze naast elkaar aan te planten. Op die manier is de kans groter dat de vrouwelijke bloemen worden bevrucht en bessen gaan dragen. Veel bessen betekent een grotere kans op verspreiding, vooral door vogels.
Hoewel in Nederland nog maar enkele verwilderde exemplaren van boomwurger zijn aangetroffen, is het belangrijk om waakzaam te zijn en te voorkomen dat de soort zich verder verspreid.In dat kader is het belangrijk waarnemingen door te geven. Boomwurger gezien? Geef je waarneming dan door via de NOVA-app of Waarneming.nl.
Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?
Om verdere verspreiding door vogels zoveel mogelijk te voorkomen moeten verwilderde planten voor de vruchtvorming worden verwijderd. Ook de wortels moeten zo goed mogelijk verwijderd of bestreden worden omdat deze weer opnieuw kunnen uitlopen. Jonge planten kunnen handmatig of machinaal worden uitgetrokken.
In extreme gevallen kunnen oudere planten ook mechanisch/chemisch worden bestreden door de stammen af te zagen en daarna de stobben in te smeren met glyfosaat. Raadpleeg hiervoor altijd eerst het etiket. Enkele jaren nazorg is nodig om eventuele hergroei of nieuwe zaailingen te verwijderen.
Meer informatie over de regelgeving rond het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen (voornamelijk glyfosaat) vind je op de pagina Wet- en Regelgeving.
Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?
Waar vind ik meer informatie?
- Factsheet Boomwurger, Celastrus orbiculatus. NVWA [factsheet]
- Boomwurger gevonden in Lauwersmeergebied. Nature Today, 12 oktober 2019. [artikel]
- American and Oriental Bittersweet Identification. Great Lakes Science Center Fact Sheet 2007-2 [factsheet]
- Verspreidingsatlas, Boomwurger. Floron. [website]
- Risk assessment of the alien Staff-vine (Celastrus orbiculatus). Netherlands Centre of Expertise for Exotic Species (NEC-E), 2017. [rapport]
- Information on measures and related costs in relation to species considered for inclusion on the Union list – Celastrus orbiculatus. IUCN, Technical note for the European Commission. [rapport]
- Uitbreiding Europese Unielijst met 22 invasieve exoten. Kennisnetwerk Invasieve Exoten [website]
Leadfoto: Cbaile19, Wikimedia Commons
Gepubliceerd 3 oktober 2022