Verbetering van het multilateraal systeem van het ITPGRFA

Wat is het multilateraal systeem (MLS) van het ITPGRFA?

Het Multilateraal Systeem (MLS) van het Internationaal Verdrag inzake Plantgenetische Hulpbronnen voor Voeding en Landbouw (ITPGRFA) is een wereldwijde pool van plantgenetische hulpbronnen voor voeding en landbouw (PGRFA), bedoeld om de toegang tot PGRFA te vergemakkelijken en te zorgen voor een eerlijke en billijke verdeling van de voordelen die voortvloeien uit het gebruik ervan. PGRFA kunnen aan deze pool worden toegevoegd door landen en instellingen onder controle van deze landen, door natuurlijke en rechtspersonen in landen, en door internationale instituten.

Het MLS omvat momenteel niet alle PGRFA, maar een beperkte set van 35 voedselgewassen en 29 voedergewassen, die zijn opgenomen in Bijlage I van het ITPGRFA. Deze gewassen en voedergewassen werden tijdens de onderhandelingen over het ITPGRFA geselecteerd op basis van criteria van voedselzekerheid en onderlinge afhankelijkheid, en de selectie was een compromis tussen landen die pleitten voor de opname van alle PGRFA en landen die slechts een beperkt aantal gewassen wilden opnemen.

De uitwisseling van PGRFA die zijn opgenomen in de MLS vindt plaats op basis van de ‘Standaardovereenkomst inzake overdracht van materiaal’ (Standard Material Transfer Agreement, SMTA), in plaats van op de voorafgaande geïnformeerde toestemming (PIC) en onderling overeengekomen voorwaarden (MAT) die door de CBD en het Nagoya Protocol worden voorgeschreven. De SMTA bevat vaste voorwaarden met betrekking tot gebruik van het materiaal en het delen van de voordelen. Toegang tot genetische bronnen in het MLS op basis van de SMTA is alleen mogelijk wanneer het materiaal gebruikt wordt voor onderzoek, veredeling en onderwijs voor voedsel en landbouw, waarbij andere toepassingen expliciet worden uitgesloten.

Het verbeteringsproces

Om zowel de toegang tot PGRFA als het delen van de voordelen van het gebruik ervan te verbeteren, heeft de Governing Body van het ITPGRFA in 2013 een werkgroep opgericht om de werking van het multilaterale systeem te verbeteren (Ad Hoc Open-ended Working Group to Enhance the Functioning of the Multilateral System, OEWG/MLS).

In juni 2019 deed de OEWG/MLS een voorstel voor een pakket maatregelen, met als drie belangrijkste onderdelen een herziene SMTA, uitbreiding van bijlage I en een resolutie waarover tijdens de achtste bijeenkomst van de Governing Body (GB-8) in 2019 overeenstemming zou moeten worden bereikt. Tijdens GB-8 kwam het proces echter stil te liggen omdat er geen overeenstemming kon worden bereikt, met name over de mogelijke opname van digitale sequentie-informatie/genetische sequentiegegevens (DSI/GSD).

In september 2022 besloot de Governing Body tijdens zijn negende bijeenkomst (GB-9) het proces en het werk van de OEWG/MLS opnieuw op te starten, met als doel de verbetering van het MLS af te ronden in de elfde bijeenkomst van de Governing Body (GB-11) in 2025.

OEWG-bijeenkomst juli 2023

Als eerste stap in het heropende verbeteringsproces werd in juli 2023 een bijeenkomst van de OEWG/MLS gehouden. De belangrijkste elementen die werden besproken waren digitale sequentie-informatie/genetische sequentiegegevens (DSI/GSD), wijziging (uitbreiding) van het MLS (wijziging van Bijlage I), en betalingsstructuur en -tarieven. De bijeenkomst was vooral gericht op het te volgen proces en bedoeld om standpunten te inventariseren, en er waren geen formele onderhandelingen en besluiten. Het werd echter duidelijk dat de meningen sterk uiteenlopen, vooral wat betreft de uitbreiding van het MLS.

Het vervolgproces

Verdere besprekingen over de verbetering van het MLS zullen plaatsvinden tijdens de tiende bijeenkomst van de Governing Body van het ITPGRFA (GB-10), die van 20 tot 24 november 2023 in Rome zal worden gehouden. Tijdens deze bijeenkomst zullen de voorzitters van de OEWG/MLS een 'checkpoint report' presenteren over de voortgang tot nu toe.

Naar verwachting zullen tijdens GB-10 alle aangesloten landen en groepen van belanghebbenden worden uitgenodigd om te verklaren dat zij ondersteunen dat de onderhandelingen over de verbetering van het functioneren van de MLS worden heropend, en dat de aandacht bij de onderhandelingen primair zal uitgaan naar DSI/GSD, uitbreiding van Bijlage I, en structuur en tarieven voor betalingen in het kader van benefit-sharing. Als de onderhandelingen worden hervat, is het de bedoeling dat een verbeterd multilateraal systeem aangenomen wordt tijdens de elfde bijeenkomst van de Governing Body (GB-11) in 2025.

Verband met DSI-discussies in de CBD

Er is een duidelijk verband tussen het proces ter verbetering van het MLS en de lopende onderhandelingen in het kader van de Convention on Biological Diversity (CBD) over de verdeling van de voordelen uit digitale sequentie-informatie (DSI) van genetische bronnen. In de CBD zijn partijen bezig met de ontwikkeling van een multilateraal systeem voor DSI, waarbij ze ook kijken naar de ervaringen met het MLS van het ITPGRFA.

De eerste bijeenkomst van de CBD-werkgroep over de verdeling van de voordelen uit DSI van genetische bronnen zal plaatsvinden in Genève van 14 tot 18 november 2023. Ter ondersteuning van de formele CBD- en ITPGRFA-processen zullen verschillende informele consultaties plaatsvinden met onderhandelaars, belanghebbenden en deskundigen.

Voor meer informatie en om uw mening te geven over de verbetering van de MLS en de DSI-discussies in de CBD, kunt u contact opnemen met mevrouw Kim van Seeters (ABS-bevoegde nationale autoriteit; k.vanseeters@minlnv.nl) of de heer Martin Brink (Nationaal ABS-Loket; martin.brink@wur.nl).